Ayşe Kadıoğlu Gözünden Mor Sertifika Programının On Yılı

 Ayşe Kadıoğlu’ndan... 

Mor Sertifika Programı, Sabancı Üniversitesi’nin en önemli değerlerinden birisi olan toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda kendimizi etkin özneler olarak konumlandırdığımızı; çözümü başkalarından beklemeyip bizzat çözmeye aday olduğumuzu gösteriyor. 

Sabancı Üniversitesi eğitim felsefesi içinde, akademik mükemmeliyet ile birlikte her zaman topluma değmek vardır. Toplumsal duyarlılık projelerini müfre- data dâhil etmek konusunda öncülük yapmış bir üniversiteyiz. Mor Sertifika Programı bunu mümkün kılan programlardan birisidir; işin özüne indiğimizi, sadece toplumsal sorunları tanımlamak ile kalmayıp bizzat toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamaya yönelik uygulamalı çalışmalar yaptığımızı göstermektedir. Mor Sertifika Programı 2007’den bu yana kartopu misali büyüdü ve üniversitemizin önde gelen programları arasında yerini aldı. 

Mor Sertifika Programı 2007’de başlamadan önce, üniversite içinde, ilgili olabilecek öğretim üyeleri bir araya gelmiştik. Bu ilk toplantılarda birbirimizi duymaya ve anlamaya başlamıştık. Bu ilk grubun içinde toplumsal cinsiyet çalışmaları yürüten öğretim üyelerimiz olduğu gibi, bu literatürü izlemeyen ancak duyarlılıkları nedeni ile orada bulunan öğretim üyelerimiz de vardı. İlk toplantıların öncelikle birbirimizi güçlendirmek açısından önemli olduğunu ve birbirimizle kendi yaşantımızdan örnekler paylaştığımızı hatırlıyorum. 

Toplumsal cinsiyet eşitliğinin temelinde karşılıklı saygı bulunuyor. Eşitlik ve karşılıklı saygı birlikte var olan kavramlar. Genel olarak toplumda daha ziyade sevginin önemine vurgu yapıldığını gözlemlemek mümkün. Muhtemelen saygı daha kalın ve ağır bir kavram olduğundan daha az dile getiriliyor. Oysa toplumsal cinsiyet söz konusu olduğunda, saygının altını çizmenin önemli olduğunu düşünüyorum. Kadınlar son kertede eşitlik talep ediyorlar ve eşitliğe giden yol karşılıklı saygıdan geçiyor. Kadınların başına gelen birçok kötülüğü onları sevdiğini söyleyen insanlar gerçekleştiriyorlar. Kadına yönelik şiddetin arkasında çoğu kez aileler, eşler var. 

Yıllar önce henüz lisansüstü öğrencisiyken bir arkadaşım bana Zora Neale Hurston’un Afrika kökenli Amerikan edebiyatının en önemli yapıtlarından Their Eyes Were Watching God (Gözleri Tanrıyı İzliyor) başlıklı romanını hediye etmişti. Kitap 1937’de yayımlanmış ve Janie adındaki bir kadının yaşamını anlatıyor. Janie’nin anneannesi yaşamının büyük bir bölümünü köle olarak geçirmiş bir kadın. Kendi kızını, yani Janie’nin annesini okula göndermeyi çok istiyor. Ancak kızı tecavüze uğruyor ve Janie bu tecavüzün sonucu olarak dünyaya geliyor. Janie’yi anneannesi büyütüyor. Roman boyunca hem köle olarak hem de çevresindeki, sözde kendisini seven erkeklerin şiddetine uğrayan Janie’nin hayatına giren bir kişi romanın içindeki bir kıvılcım gibi, bu kişinin ismi Teacake ve Teacake’in en önemli özelliği Janie’ye saygı duyması. Janie’ye saygı duyarak, o güne kadar ona kimsenin yapmadığı bir şeyi yapıyor. Elbette onu aynı zamanda seviyor ama öncelikle onun bedenine, aklına, ruhuna, kararlarına saygı duyuyor. Teacake karakteri benim bu roman sonrası yaşantımda hep saygıyı simgelemiştir. Bana bu romanı hediye eden arkadaşım ile doktora çalışmalarımız sırasında sık sık akademik tartışmalarımız olurdu ve bu süreçte birbirimizden çok şey öğrenmiştik. Kendisini iki yıl önce bir hastalık sonucu kaybettim. Kitabı bana ilk sayfasına “Teacake’e” ifadesini yazarak hediye etmişti −yani tüm tartışmalarımıza rağmen ona saygı duyup ondan öğrendiğim için bana ince bir teşekkür hediyesiydi bu kitap. Ben bunu ancak kitabı okuduktan sonra anlamıştım elbette. Bugün olsa olsa Teacake gibi olmaya çabaladığımı söyleyebilirim. Arkadaşım da benim için Teacake idi. Müthiş bir dinleyici ve insanın düşüncelerini çoğaltan bir dost idi. 

Sizi olduğunuz gibi kabul eden, bedeninize, aklınıza saygı duyan herkes Teacake aslında... Yaşantımızda sevgi olmalı elbette ama saygı kesinlikle eksik olmamalı. Eşitlik ve saygı iç içe geçen değerler. Mor Sertifika Programı bünyesinde emek vererek toplumsal cinsiyet eşitliğine katkıda bulunan değerli arkadaşlarıma teşekkürü borç bilirim.

Ayşe Kadıoğlu 

Sabancı Üniversitesi Rektörü

 

Ayşe Kadıoğlu "Ayşe Kadıoğlu'ndan" Mor Sertifika Programı: On Yılın Hikayesi içinde, der. A. Taşıtman, B. Sarı, R. Tutumlu ve R. Alp, Sabancı Üniversitesi Yayınları, SU Gender Serisi,  İstanbul, 2017, s. 122-123.